Le parler de Plounévez-Moëdec

"- Lâre^t 'feus diñ Maurice penaos Glenmor amañ ‘oa dimi^zet ^e-ba^rzh Plougras.

- Ha ya … Glenmor euh… Mim^p (ni) a n’an^ave^zam^p ke^{t a}ne^zhañ ma^rteze kemen^t-se, met Glenmor a zo on den a zo dimi^zet ^e-bar^zh Plougras. Ha kalz a dud na ouien^t ke^t ze hage kou^lskoude me ^a joñj diñ a.. a merit be^za^ñ be.. be^za^ñ konte^t ze digan^t an aotro^u Simon d’a^{r c’}houlz-se, a^r person ma ke^rez.

- Ya… oa... kalz a dud ‘oa bet ^o sellet deus an eureud (eured) neuze.

- Ya, laouen 'vat ! or bern !

- ^e-ba^rzh p^ara bl^oawejo^ù (bloavezhioù) oa.

- Euh .. m^oa^rvat …me ??? bihan d’a^{r c’}houlz-se. Bl^oawejo^ù hanter kant m^oa^rvat.

- Ka^r pa oa graet i (e) interaman^t interaman^{t e}-bar^zh Mael-Karaez a oa be^{t ur} bern tud.

- Ya, laouen ‘vat ! Ha hen^nezh oa on den euh .. a zivenne oun d^ra mennak ??? a-n eus bet da zivenn ^e-pad e vuhe^z."

- ^E-mesked a.. an dud a welez … an dud … ??? dit tout pezh a oaron^t.

- euh..

- … bep seurt tud ^a welez.

- Ya bep seurt.. bep seurt tud euh.. a .. a welan… Darn ⁿa blij ke^t d^ezhe konta^ñ …Met me ’h a da lâr^et un d^ra mennaket dit Jean-Pierre. War .. war ^ar maez ^ewel ^ma emaomp-mim^p (ni) a (o) chom a ve^z kad (kavet) un de^iz hirie c’hoazh kalz a dud a youl vat. Hage an dud-se a garche (a garfe) ^a-walc’h euh.. lâret ma ke^rez pezh a anave^zen^t, konta^ñ pezh a anave^zen^t, ^ab^alam^our d^ezhe da reo^ù all, a^r re a ven (a van) ha konta^ñ de^zhe da zel^c’hen joñj. Hag ze zo oun dra vat met ^ne ve^z ket euh... ve^z ket dalc’het joñj tr^awa^lc’h de^us tout pezh o deus bet kontet a^r re gozh de^omp. Me^t bremañ ze a hat.. a hatteu (addeu) hage a joñj diñ ^e vo moaien da hadkemer ^aboe a^r penn kenta^ñ. Surtout pe (pa) ve^z an dud diwar a^r... diwar a^r maez é (o) kontañ. ^E-bar^zh euh.. ^e-bar^zh euh hom broio^ù, me ^a lâr de^oc’h zo (ez eus) kalz a dud zavan^t (savant) hag a zo kat da ziskiñ kalz a dreo^ù da tud.. d’an dud a^{r c’}hêrio^ù hag ^e-ba^rzh a^r skolio^ù. Me^t mim^p (ni) a zo tud ankweet (ankouaet) on tamm bi^hen (bihan) ^e-bar^zh a^{r e}-bar^zh a^r c’hirio^ù (ar c’hêrioù).

'mesked 'n dud, sûrement pour e-mesk an dud...
???, j'entends quelque chose comme /displégèdit/, pour oaront, je ne suis pas sûr non plus pour la désinence.
de même pour anavezent, le contexte nous laisserait à penser qu'il s'agit de anavezont (reste à confirmer que dans ce parler : -ont s'y prononce bien ainsi).
ar re a ven : je suppose : ar re a van = ceux qui restent.

Ostatu a écrit:

ar re a ven : je suppose : ar re a van = ceux qui restent.

"Darn a gar tomm, darn a gar ien ;
ha nétra né vén.
"Il y en a qui aiment chaud, il y en a qui aiment froid,
et rien ne reste »

Ce dicton recueilli par J. Hingant confirme cette supposition.

suite de la transcription du premier fichier :

- ??? re disparité ^etre dud ä^r c’hêrio^ù hag ä^r re ^c’hampagne.
- Ya kalz re … ^ab^alam^our hag... ^ab^alam^{our da} bära …^ab^alam^our an arc’han^t ma ke^rez a zo ^e-bar^zh a^{r c’}hêrio^ù hag a ve^z divennet a^{r c’}hêrio^ù hag an uzinio^ù lec’h ^emañ an.. an arc’han^t bras hage... a^r penno^ù bras so euh... zo ??? o ^c’hir.
- Chechë (sachañ) dour d’o milin.
- Ya, …a cha... a chach dour de.. d’o milin. Me^t gwel^et a ve^{z a}baoe‘n toullad blawejo so (bloavezhioù zo) än dud a aesa tont memestra war a^r maez ^ab^alam^ourd^ezhe da ^c’hoût hage ^da ziskiñ hag ze, é joñj diñ, a zo un dra vat ^ewit ar vugale a teuy war hom lerc’h. Gwel^eta re^fom^p penaos zo on d^ra mennak dä zivenn hage 'joñj diñ ä zivennfon^{t a}ne^zhañ.

- Ya, pa ve^z gwel^et, pugur (peogwir) koulz ha me wel^ez ^e-ba^rzh a^r vro : skolio^ù natur, skolio^ù brezhoneg, skolio^ù dä ziskiñ dañsäl ; an dud non (en em) interes deuz a^r yezh ha deus sevenadur.

- ‘peut ket ‘met zellet ^e-bar^zh ar … ^e-bar^zh or parrouz bihän ^ewel Benäc’h a zo our skol rinier hage a-zigenta^ñ piv oa bet graet ar skol-ze, piv a ouie ma vije bet kalz a dud ^e-bar^zh ar skol-ze a zivenn an natur, leun e ve^z.. a ve^{z ar} skol ^e-pad a^r bl^oa^z, ^e-pad a^r bl^oa^z, n’eus ke^t ‘med.. ‘med goull… goull ordin ha n’e^o ke^t kad ar skol memes dä vournich ???… , ze ^a joñj diñ, ^ewid o^r par… o^r barrouz bihän ^ewel ^m’e^o Benac’h memestra a zo moaien dä zivenn un d^ra mennaket (bennak(et)).

On attendrait : ur barrouz (ur barrez) vihan

- Neu^ze ^o deus c’hoan^t …euh… euh… kelennerien ha skolaerien toud hag ar vugale da dostaat d’un dra bennaked all bremañ pugur (peogwir) int ^o te^lc’hen pellaat deuz ä.. deuz äⁿ natur.


- Ya, ha bremañ digan^t … digan^t än Europ, me ^a joñj diñ, e vo moaien da zivenn ä broio^ù bihän. Dec’h a oan ^e-bar^zh Bro-Dreger, bar^zh Lanmeur hage a joñj diñ ^e vo moaien da zivenn a^r broio^ù bihan ^ewel Bro-Dreger, ar parro^ujo^ù bihän a-dreuz ä^r broio^ù-ze hage m^oar^vat a vo roet arc’han^t da zivenn reñs (ar re-se) da zivenn ä^r riniero^ù, kalite än dour, nompaz vreza^ñ (freuzañ) re ar girjer (girzhier) tout ä^r monumancho^ù mem^es än ilijoù (ilizioù), ar chapelⁱo^ù, ar c’halver, o^{r c’}halver 'n eus ordinou o^r signification. Der (dre) amañ a welën pé oam^p a ton^t tre Bulat ha neuze amañ a zo kalverio^ù hag a deugn (o deus-int) o^r o^r fût a zo borso^ù warne, ze a zignifie penaos gwechall a oa kleñved är bousenn (bosenn) der (dre) amañ.

On attendrait ar vosenn 'la peste'

N.B. dans ce coin-là, ar girzhier (prononcé girjër) désignent les talus.

pas certain des formes verbales : welën (welan ?) et oamp /wãm/ ?

- P^etra oa ze kleñved ar bousenn ?

- « La peste » ä^r bousenn. Hage ze ^a lâre d’än dud penaos pé weled o^{r c’}halver ^eve^l-se, daou gilometr ^ouzhpenn deuz ä^{r c’}halvar-ze a zo ur veuteun pe^ot^ramant ur chapel a zivenne deuz ar c’hleñved-se.

- Veunteunioù zo ^e-ba^rzh kreiz Breizh amañ hag a oa ^ewit un dra bennaket toud.

- Toud ar veuteunio^ù-ze, be^z’ zo re gozh re oant ket ken… ken kozh-se, a deugn (o deus-int) memestra o^r signification, ^ar reñz ä wellae deuz o^r c’hleñved bennaket ordin hage a joñj din memes… med an hanter dionte a zo bet dispareset hañ ! Met pezh a chom memestra a zo moaien dä zivenn ^an^ezhe, a joñj diñ, sellet.. sell pegement a dud a^c’h ae gwechall d’ober or bedenn d’är veunteun ^ab^alam^our d’o.. d’o bugale da vale, ^ab^alam^our d^ezhe dä yac’haat deuz ur c’heñvled bennaket, ^ewit ar c’hezeg ; sell pegement a veunteunio^ù oa, ^ewid är zaout, ^ewid a^r moc’h, ^ewid vorzh pet^ra loened zo toud, ka^r memes veunteun är blei^{z e}-bar^zh Lokenvel a wellae deuz ur c’hleñved.

- ya.. oa veuteun ^ar blei^z.

- Hag a oa ur veunteun mat.

- Ya… euh…veuteunio^ù hag ä^l loened oa… oa prizet gwechall.

- Ya, euh…gwechall a oa kalz a loened ^e-ba^rzh ä^r… ^e-ba^{rzh ar} menajo^ù, loened bihan, loened bras, hag ordin ë viche un^an bennaket a (o) font da gerc’het dour deuz ur veunteun bennaket dä wellaat ^an dud pe^otramant ä^l loened, kajimant a lârfën de^oc’h ^e-pad a^r bl^oa^z.


On attendrait : ur veunteun (feunteun) vat.

- A^l loened e^o o^r bern ^a dal^voudegezh ^a-ba^rzh o^r menaj.

- O^r loe… Toud äⁿ .. an dalvoudegezh ur menaj oa ^a-bar^zh o^l loen. Gwechall a ouve^zet (ouzoc’h) ^a-wa^lc’h ^ne viche ke^t gwerzhet ed, gwechall a viche.. a viche troket ed digant a^r bleud, ha goude ^e viche troket a^r bleud digant bonioù bara, ha digant ar boñ ac’h aem^p da gemer bara d’ë^r voulañjiri. Donc ze … med…^ne oa ket… ^ne viche ket paeet bara digan^t arc’han^t…^ewel a viche graet en de^iz hirie.


N.B. : ha digant ar boñ ac’h aem^p da gemer bara d’ë^r voulañjiri. (mont da... da... )

en de(iz) hirie (hiziv) = au jour d'aujourd'hui

- Ya, b^rom^añ zo^uden oas ‘komz ^de^om^p deuz o^r prad hag a dalve^ze tri ba^rk. Displeg se de^om^p un tamm bihan ^enta.

- Gwechall pé (pa) ^‘c’h ae or merer da feurmiñ o^r menaj a viche red de^zhañ zellet ^da zigenta^ñ digan^t pära (petra) oa moaien de^zhañ dä wellaad i (e) loened, ^ewid gwellaat a^r zaout a oa e^zhomm yeot, ^ewit gwellaat ä^{r c’}hezeg a oa e^zhomm lann, hag ä^c’h ae d^iouzhtu d’ä^r prad. Hage ma vije ur prad a zelle, pe vije prad gleb, pe vije o^r prad ze^c’h evel just, ha ma viche prad bord ä^r rinier a zelle, a lâran de^oc’h, ma… ma vouⁿte kilwe^z (kelvez), koad kilwe^{z w}a^r bord ar prajeier, hage ze ^a lâre de^zhañ oa moaien de^zhañ dä dro^c’hañ yeot…me^t ze ^a lâre de^zhañ oa moaien de^zhañ d’ober voenn i^ve^{z e}wid ä^l loened er goañv… ha ze ^a lâre de^zhañ oa moaien de^zhañ dä gas a^l loened goude nije tro^c’h^et a^r voenn ; or prad a dalve^ze tri ba^rk. ^E-bar^zh or park o^r wech e viche hadet ed e-barzh ^ne oa ke^t moaien da .. da dro^c’hä^ñ mann ebet ^e-barzh goude, ^ne oa ke^t moaien dä laka^at loened ^ebet ^e-barzh goude. Met da wrimenniñ pé vije a^rri an newe^z-amzer a-raok e vije tro^c’het ed, me^{t ne} oa ket moaien d’ober ^nemet se. Kentoc’h ^e-bar^zh … ^e-ba^rzh o^r prad a oa moaien d’o^ber kalz a dreo^ù. Hage c’hoazh a viche haddigoret ä^r gwajo^ù pé (pa) vije a^rri (erru) an newe^z-amzer hage e viche tapet ^dluzhed, zilienno^ù pé (pa) vije hadgraet ar gwajo^ù digan^t ar valc’h (falc’h).

N.B. : ar gwajo(ù) = ar gwazhioù = ruisseaux, rigoles...

- Ya.. vije leuske^{t a}n dour me^t gwechall ^e vije bec’h ??? dour ^e-bar^zh prajo^ù.

- Ya, pugur, än droejo^ù dour a vije ^ewid or prad, be^z’ oa… vije droejo^ù dour ^ewid dek dewezh, be^z’ oa… vije droejo^ù dour ^ewit pemzekte^z, be^z’ vije droejo^ù dour ^ewit teⁱr z^izhun. Met toud än droejo^ù dour-ze ⁿa oant ke^t be^t merket goude ar revolusion, goude.. a^r reñz oa be^t kollet ^ewid är milino^ù hañ, ^ewid ä^r milino^ù, me^{t e}wid är prad, ^ewid ä^r prajeier, a^r reñz a oa be^t chomet oh a c’hallet.. a c’hallë^t lâret beked ä^r bl^oavejo^ù dek ha tri-ugen^t digan^t ëⁿ noterioù pé vije graet ä^r papero^ù euh… ar feurm newe^z ; med ab^aoe boñ… pu^{gur ne} ve^z ke^t kaset zaout d’är prajeier ken. P^eotram^ant a ve^zon^t leusket e-barzh ^e-pad a^r bl^oa^z ha bremä^ñ a ve^z plantet gwe^{z e}-bar^zh ä^r … ^e-bar^zh a^r prajeier. Donc ze a zo bed ankoueet tout met marteze a vefe mat d’ä^r vugale hadgou^zout se memestra penaos a vewe an dud gwechall war ar c’hampagne ha digan^t para (petra)

- Bon Maurice, bremañ e^o krog an dud dä ‘n om vel deuz än natur, tud deus diavaez, tud ??? yeot, dä naetaat heñcho^ù ha d’o^ber kalz a dreo(ù) (a draoù).

- Euh ya, muiöc’h-ha-muiöc’h, gwechall e vije gwel^et un^an bennaket ^o pourmen ordin, med ë.. ën de^iz hirie a ve^z gwel^et bandennado^ù. Me ^a wel… me non okup de^uz ë^r gwinojennoù Plounewe^z hage a meum^p graet bremañ zo pemp pl^oas so. Bep lun a labourom^p war a^r … a^r gwinojenno^ù dä wellaat ^an^ezhe dä ficha^ñ serten kwignoù (kouignoù) a zo dionte ^ab^alam^our d’an dud dä ve^za^ñ brawoc’h d^ezhe a (o) pourmen ^a-dreuz ar c’hampagne hag a ve^z gwel^et an dud ^o pourmen. Med ë… pé welet än dud ^o pourmen a welet ^an^ezhe a (o) sellet… kalez (kalz). Kalez a blij d^ezhe goul’ ^ab^alam^{our da} bara ha penaos a oa ä^r gwinojenno^ù ze a^ze gwechall.

‘n om vel deuz = se mêler de ?

- Ar prajeier zo dil^aosket b^remañ.

- A^r prajeier a zo dil^aosket met ‘peut ke^t me^t zellet memeus tra bord är rinier a welet ordin or rinier, or prad, o^r c’hoad hag o^r park ordin-ordin. Vorzh pelec’h ^ec’h efet, kajiman^t vorzh pelec’h ^ec’h efet, a welet bord ä^r ri^nier… lec’h… lec’h a zo or zaonienn … don-mat : or rinier, or prad, or c’hoad hag or park. Hag bord ä^r… bord ä^r prad-se, ^e-bar^zh traou (traoñ) ä^r c’hoad a vichër ordin kajem… kajeman^t ordin o^l lèc’h.. or.. o^r c’hwign (ur c’houign), lec’h oa moaien dä dremen war an treid kuit tä vac’hañ yeot.

- ya, ar prajo^ù vije gleb, a vije e^zhomm ka^d plas, plaso^ù kalet ^a-benn charrän a^r voen d’än dut dä ^c’halloud bale warnañ.

- ya, justaman^t hag a dremene an dud bord ä^r c’hoad pugur gwechall memes pé viche tro^c’hët är voen bord ä^r rinier a vije diboullet hag a vije kasë^t un tamm bihän da kwec’h (ouzh krec’h) lec’h e viche muioc’h zec’h ä^r prad ^ablam^our de^zhañ da.. da zec’ha^ñ mat. Me^{t ne} viche ke^t graet ar voen james bord ä^r ri^nier. Diboullët e viche a-zigenta^ñ hage goude a viche direchet (direstet ?) ha hadtro^c’hët da laka^at da zi^c’he^ñ (sec’hañ). Hage a^r bernio^ù voen a vije gr^aet ordin distok deuz ä^r rinier.

direstañ (foen) = faner (du foin)

- Ya. Goude ^e-ba^{rzh a}r prajo^ù vije ke^rc’het yeot deuz ^är goañ^v pa vije lake(t) ur ba^nnac’h dour ? dä lak^{aat e}-mesk ^äl lann.

- Ya laouen ^ava^t ! pé ve^z a^rri ë… an… an newe^z-amzer. A^l lanneier, a^r reñz a oa sañs^et dä ve^za^ñ… ar reñz a oa, a oa klas^ked i^ve^z… ^e-ba^rzh an douär pinvi^dik. Gwechall pé vije moaien da hada^ñ lann oun tu mennaket ^e-ba^rzh un… un tamm douar treut bennaket a vouⁿte lanneier ordin. Met hen^nezh a ne^vo kalz a valeur ^ewid ä^{r c’}hezeg. Pé viche hadet, hade^t zegal, pé hade^t .. yeot.. yeo^t pe voen, voen tirien a vije hade^t. Voen tirien a zo voen hadet hañ.

- Ya

- Voen tirien a zo voen a viche hadet ^e-ba^rzh o^r park, n’e^o ket, n’e^o ke^t voen prad na voen melchon e^o hein. An dud a joñj d^ezhe, kalz a dud ä joñj d^ezhe pen^aoz voen tirien e^o voen melchon, euh voen melchon ru^z pe melchon glas, ze n’e^o ket gwir. Un tirien ^a zinifi hadet. Me^t hadet digan^t… digan^t an dorn.

- hade^t gan^t an dorn.

- di^gan^t dorn hag a viche tro^c’het yeot pe zegal dä veska^ñ digan^t.. digan^t lann da reiñ d’a^{r c’}hezeg e^r goañ^v.

- ya, a^l lann ^ne viche ke^t re ^an^ezhe be^za^ñ re galet.

- ha vi… viche ke^t kaled i^ve^z. Hen^nezh a viche lann, lann daou ^vl^oa^z hag a viche lann mad ordin. Hag oun tamm lann, oun toullad bet^eravëz, tamm ke^rc’h d’a^{r c’}hezeg - me ^a la^var de^oc’h - a^r reñz a deugn o^r ye^c’hed mat…. ^ewit… ^e-pad a^r goañ^v. A^r reñz a oa d^{a v}ont d’ä^{r c’}honkour goude, d’a^r c’honkourio^ù pé vije a^rri aⁿ newe^z-amzer da Wengamp ha da Zant-Brieg ??? kar memes kalz a gezeg a vije bewet a^r mo^d-se hag a viche gwerzhet d’an estrañjour goude, d’a^r Japoneed, d’an Espagnoled, euh un tamm partout.

- A vije vlour (flour) o blev warne.

- A vije vlour ha.. ket… vi… viche ket… ^ne blije ket d’or peizän^t ka^oud... ka^oud kezeg blev youst warne.

- Blev kri^z.

- Te ya, ben ya just.

(ce qui est en rouge est incertain)

Ostatu a écrit:

- ya, a^l lann ^ne vich^e ke^t re ^an^ezhe be^za^ñ re galet.

voici cet énoncé isolé : http://www.wat.tv/audio/al-lann-re-galet-4bvo9_2jmuf_.html

Sauf erreur (je n'ai pas le contexte), la phrase me semble totalement mal comprise ("ne viche ket re anezhe bezañ", ça ne va pas du tout. Sur un plan syntaxique, c'est du chinois) :

"al lann (ne) vije ket ret de(zhe) be(zañ) re galet"

A la première écoute, j'avais pensé aussi à :

"al lann (ne) vije ket ret de(zhañ) be(zañ) re galet"

Je n'entends pas non plus "viche" mais bien "vije".

Pour moi, c'est très clair dès la la première audition:
les ajoncs, c'était pas obligé qu'ils soient trop durs.

al lãnn vij ké ré né bé ré 'ga:lët

= al lann ne veze ket ret anehe bezañ re galet.
lann, considéré comme un collectif : pluriel anehe, anezho

J'ai cependant un doute sur le "temps" de vij (= vez, veze, vije... ? est, était, serait?)
gg

Très clair peut-êter, mais cette phrase n'a strictement aucun sens : "al lann ne veze ket ret anehe bezañ re galet".

?
= ils pouvaient être tendres... (verts?) [pour l'usage auquel ils étaient destinés]
= il ne fallait pas qu'ils soient trop durs
Hors contexte, impossible de se prononcer.
Si c'est des ajoncs broyés pour nourrir les chevaux qu'il s'agit, (pure hypothèse de ma part) "il fallait qu'ils soient tendres" (la aussi, hypothèse de ma part).
gg